Gözde ÖZDEMİR UÇGUN : Soğukçeşme Sokağı. 2020.
Soğukçeşme Sokağı
Doğal ve Kültürel Miras Meydanlık
Topkapı Sarayı’nın ilk kapısı ile Ayasofya’nın yüksek duvarları arasında yer alan, üzerinde XIX yüzyıl Osmanlı evlerinin yer aldığı tarihi bir sokaktır. Oldukça dar olan bu sokaktaki bütün evler iki veya üç katlı, kafesli ve cumbalı yapıda olup saray duvarına yapışık şekilde inşa edilmiştir. Sokağa ismini veren III. Selim döneminden kalma 1800 tarihli mermer Türk çeşmesi ise sokağın giriş kısmında yer almaktadır. Bu sokağa dair bilinen en eski resim, 1936 yılında İngiliz sanatçı Lewis tarafından Londra’da basılı bir gravürde yer almakta hem tarihi evler hem de Ayasofya Camii eserde seçilebilmektedir. Ayrıca, 1860-1880 yılları arasında Osmanlı dönemi saray fotoğrafçılarının çektiği fotoğrafların arasında, Soğukçeşme Sokağı da o meşhur ahşap evleri ile görülebilmektedir. Sokakta bir konak hamamı ve üç metre yüksekliğinde, 16 metre uzunluğunda bir Bizans sarnıcı da yer almaktadır. 1990 yılında hizmete açılan İstanbul Kütüphanesi ise Soğukçeşme Sokak 36 numarada yer almaktadır. Bu tarihi yapıların arasında kalan kültürel bir bina olarak içerisinde 400 yıl öncesine ait fotoğraflar, gravürler ve 10 binden fazla nitelikli kitap barındırmaktadır. Dışarıdan bakıldığında bir Anadolu evini andıran bu kütüphane, geniş arşivinin yanı sıra, şehrin yüzyıllar boyu geçirdiği değişimleri belgeleyen bir kaynak niteliğindedir. Soğukçeşme Sokağı, hanımeli ve manolya çiçekleri ile kaplanmış, içinden trafiğin geçmediği tarih kokan bir sokaktır.
Bu sokaktaki tapu kayıtları incelendiğinde, sokağın en az 200 yıllık bir yerleşime ev sahiplik yaptığı belgelerden anlaşılmaktadır. Sokaktaki dokuz parselin içinde en eski tapu kaydı, Miladi 1782 yılına aittir ve yeni kullanımda Çelik Gülersoy Vakfı Merkezi ve İstanbul Kitaplığı haline gelen binanın kayıtlarıdır. Bu sokağın tarihi ve kültürel önemi sebebiyle Bakanlar Kurulu, 06.09.1982 tarihli kararnamesinde ülkenin stratejik kültürel menfaat noktaları arasında Soğukçeşme Sokağı’nı da turizm merkezi ilân etmiştir. Sokaktaki tarihi yapıların ahşaptan yapılması ve dayanıksız olması ile de ilintili olarak, sokağın görünümü en çok iki nesilde bir değişmiş, sürekli onarım çalışmaları yapılmıştır. Tarihi sokaktaki harap durumda olan bu evleri, 1985 yılında Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (TTOK) satın aldığında, evlerin altı tanesi sökülmüş ve betonlaştırılmış vaziyettedir. Tarihi dokusunu kaybederek betonlaşmaya başlayan bu sokağın kimliğini kaybetmemesi için yapılan çalışmalarda, TTOK yöneticisi Çelik Gülersoy’un hizmetleri önemli bir rol oynamaktadır. Sokakta konumlanan tüm binaların, şu an İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nce kullanılan köşk ve kasırların restore edilerek turizme kazandırılması sağlandı. İki yıl süren çabalar sonunda 1986 yılında Soğukçeşme Sokağı’ndaki ahşap evlerin restorasyonu tamamlandı. Sokaktaki dokuz ev, pansiyonlar haline getirilerek Ayasofya Pansiyonları ismini aldı. 01. 09. 1986’da Vali Nevzat Ayaz tarafından sokağın açılışı yapıldı.
Sokaktaki evlerin içi XIX. yüzyıla uygun şekilde döşenmiş, yapıların hepsine Leylaklı Ev, Mor Salkımlı Ev, Yaseminli Ev gibi farklı bir çiçek ismi verildi. Önceleri Ayasofya Pansiyonları adıyla hizmete açılan bu yapılar günümüzde ise TTOK’un işletim hakkını Dorak Holding’e vermesi ile yeni bir projeye ev sahipliği yaptı. Türkiye’deki ilk Curio Collection oteli Sultanahmet’te Hagia Sofia Mansions - Curio Collection by Hilton ismiyle Soğukçeşme Sokağı’ndaki aslına uygun restore edilen konaklarda hizmete başladı.
Yararlanılan Kaynaklar
Arpad, B. Hesaplaşma. İstanbul: Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği – Taha Toros Arşivi; Görgün, A. (2000, 6. 01.). İstanbul kitaplığı. Hürriyet; Hagia Sofia Mansions Istanbul, Curio Collection by Hilton (2020). Green House, https://www.hilton.com/en/hotels/isthsqq-hagia-sofia-mansions-istanbul/, (Erişim tarihi: 31.12.2020); Tuncer, H. (2003, 7 Temmuz). Bir Türkiye Sevdalısını Yitirdik. Cumhuriyet Gazetesi; Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (2020). Ayasofya Konakları, https://www.turing.org.tr/ayasofya-konaklari/, (Erişim tarihi: 31.12.2020).
Ayrıntılı bilgi için bakınız
Çuhadar, N. Ö. (2010). İstanbul’a Adanmış Bir Hayat: Çelik Gülersoy, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8 (16): 711-723; Gülersoy, Ç. Soğukçeşme Sokağı. İstanbul: Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği – Taha Toros Arşivi. s. 10-11.
Yorumlar
Yorum Gönder